Równość płci w programie Horyzont Europa

Horyzont Europa (2021–2027) ustanawia równość płci jako zasadę przekrojową, integrując ją na wszystkich etapach procesu badawczo-innowacyjnego. Celem tej zasady jest nie tylko eliminacja nierówności, ale także podniesienie jakości badań poprzez uwzględnienie różnorodnych perspektyw i doświadczeń.

Więcej informacji:

• Gender equality in research and innovation
• Horizon Europe Programme Guide
• Horizon Europe Work Programme 2023-2025 – General Annexes

Kluczowe wymagania dla aplikujących i beneficjentów

1. Plan Równości Płci (Gender Equality Plan – GEP)

Od 2022 roku posiadanie GEP jest warunkiem kwalifikowalności dla następujących podmiotów z państw członkowskich UE i krajów stowarzyszonych:

• uczelni,
• organizacji badawczych,
• instytucji publicznych.

GEP powinien obejmować m.in.:

• analizę danych dotyczących równości płci,
• działania na rzecz równowagi między życiem zawodowym a prywatnym,
• szkolenia z zakresu równości i przeciwdziałania przemocy,
• środki przeciwdziałające dyskryminacji i molestowaniu.

Szczegółowe wytyczne znajdują się w Horizon Europe guidance on gender equality plans.

Polecamy też przewodnik Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Horyzontu Europa Plany Równości Płci (GEP) w Horyzoncie Europa. Przewodnik dla polskich podmiotów publicznych.

2. Integracja wymiaru płci w treść badań i innowacji (gender dimension)

Uwzględnienie analizy ze względu na płeć (sex and gender based analysis) w treści projektów jest domyślnym wymogiem ocenianym w ramach kryterium „doskonałości” (excellence), chyba że temat konkursowy wyraźnie stanowi inaczej.

Więcej na ten temat w przewodniku Komisji Europejskiej Gendered innovations 2: How inclusive analysis contributes to research and innovation. Policy review

Polecamy także przewodnik Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Horyzontu Europa Jak uwzględnić wymiar płci w projektach Horyzontu Europa? Przewodnik dla zespołów projektowych.

3. Równowaga płci w zespołach i gremiach eksperckich

• Dążenie do osiągnięcia 50% udziału kobiet w panelach eksperckich, grupach doradczych i komisjach oceniających.
• Równowaga płci w zespołach badawczych jest kryterium rankingowym w przypadku projektów ocenionych ex aequo.

4. Uznanie różnorodności płci

W formularzach aplikacyjnych można zadeklarować płeć jako: kobieta, mężczyzna albo osoba niebinarna.

Wsparcie i inicjatywy Komisji Europejskiej

EU Award for Gender Equality Champions

Od 2022 roku Komisja Europejska przyznaje nagrody instytucjom, które wdrożyły najbardziej efektywne i innowacyjne GEP-y. Kategorie nagród obejmują:

• Sustainable Gender Equality Champions – za trwałe osiągnięcia,
• Newcomer Gender Equality Champions – dla debiutujących instytucji,
• Inclusive Gender Equality Champions – za uwzględnienie intersekcjonalności.

Wsparcie w ramach Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA)

W ramach programu KE wspiera rozwój inkluzywnych polityk równości płci, m.in. poprzez finansowanie projektów wspierających transformację instytucjonalną i rozwój GEP-ów.

Dlaczego to ważne?

Zaangażowanie Komisji Europejskiej w promowanie równości płci w badaniach naukowych i innowacjach zostało wyraźnie podkreślone w Strategii na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020–2025, która wyznacza kierunki działań KE we wszystkich obszarach polityki Unii Europejskiej.

Najnowszy raport She Figures 2024 potwierdza, że mimo podjętych inicjatyw postępy w zakresie równości płci w Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA) są nadal ograniczone. Utrzymują się znaczące dysproporcje, szczególnie w obszarach STEM. W dziedzinie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) kobiety stanowią zaledwie 22% ogółu osób robiących doktoraty – wynik, który od lat nie ulega poprawie. Dane porównawcze z raportów She Figures 2021 i She Figures 2018 wskazują na utrzymującą się lukę pomiędzy deklaracjami politycznymi a rzeczywistym wdrażaniem strategii na poziomie instytucjonalnym.

Tymczasem integracja perspektywy płci w badaniach naukowych znacząco przyczynia się do poprawy ich jakości i trafności społecznej. Uwzględnianie tego wymiaru wzmacnia potencjał innowacyjny i sprzyja tworzeniu wiedzy odpowiadającej na zróżnicowane potrzeby społeczne.

Dlatego 26 listopada 2021 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła Konkluzje dotyczące struktury zarządzania Europejską Przestrzenią Badawczą oraz Pakiet na rzecz badań naukowych i innowacji w Europie. Dokumenty te stanowią podstawę określenia priorytetów i ram zarządzania ERA, ujętych w European Research Area Policy Agenda. Overview of Actions for the period 2022-2024, gdzie równość płci została uwzględniona jako kluczowy cel w Działaniu 5: „Promocja równości płci oraz wsparcie inkluzywności”, z odniesieniem do Deklaracji z Lublany o Równouprawnieniu Płci w dziedzinie Badań i Innowacji.

Celem tych działań jest wspieranie rozwoju europejskiego systemu badań i innowacji w sposób, który umożliwi pełne wykorzystanie talentów wszystkich badaczek i badaczy, niezależnie od płci. Lepsze uwzględnianie perspektywy płci w projektach badawczych przekłada się na zwiększenie ich jakości, użyteczności i wpływu na rozwój społeczeństwa wiedzy, technologii i innowacji.