Partnerstwo European Open Science Cloud (EOSC)

European Open Science Cloud – Europejska Chmura dla Otwartej Nauki jest ekosystemem środowisk, złożonych z różnych infrastruktur, służącym do przechowywania i przetwarzania wyników badań naukowych zgodnie z założeniami otwartej nauki w UE. Proces tworzenia EOSC został zainicjowany przez Komisję Europejską już w 2015 r. i jest jednym z największych przedsięwzięć w zakresie działań na rzecz otwartej nauki na świecie. EOSC to partnerstwo współprogramowane.

Głównym celem powołania inicjatywy EOSC było stworzenie godnego zaufania, wirtualnego, federacyjnego internetowego środowiska, wykraczającego poza granice i dyscypliny naukowe, służącego do przechowywania, udostępniania, przetwarzania i ponownego użycia obiektów cyfrowych wykorzystywanych w badaniach naukowych (takich jak publikacje, dane i oprogramowanie) zgodnie z zasadami przewodnimi FAIR (ang. Findable, Accessible, Interoperable and Reusable), czyli zasadami współdzielenia wyników naukowych, tak aby były one wyszukiwalne, dostępne, wspierały otwarte standardy w zakresie interoperacyjności oraz były możliwe do ponownego wykorzystania w badaniach i pracach naukowych.

Promowana przez Komisję Europejską inicjatywa EOSC łączy zainteresowane strony, inicjatywy i infrastruktury danych na poziomie instytucjonalnym, krajowym i europejskim w celu stworzenia otwartego ekosystemu naukowego w Europie. W celu koordynowania postępów prac w realizacji EOSC powołano Radę Zarządzającą (Governance Board) oraz utworzono pięć grup roboczych. Grupy robocze stanowią oficjalną część struktury zarządzania EOSC i składają się z przedstawicieli zainteresowanych stron EOSC, w tym zespołów eksperckich z Polski, obejmując odpowiednio:

• EOSC Architecture – określenie ram technicznych niezbędnych do utworzenia i utrzymania rozwijającej się federacji systemów informatycznych zgodnych z EOSC;
• EOSC FAIR – wdrożenie zasad dotyczących FAIR poprzez określenie odpowiednich wymogów w zakresie rozwoju usług i współdzielonych danych w EOSC oraz wspieranie ram interoperacyjności – EOSC Interoperability Framework;
• EOSC Landscape – identyfikacja i rozbudowa istniejących infrastruktur badawczych w Europie, które kandydują do członkostwa w federacji EOSC;
• EOSC RoP – projektowanie zasad uczestnictwa, które określają prawa i obowiązki regulujące transakcje EOSC pomiędzy użytkownikami, dostawcami i operatorami infrastruktury oraz danych dla EOSC;
• EOSC Skills & Training – zapewnienie ram dla zrównoważonej infrastruktury szkoleniowej wspierającej EOSC na wszystkich etapach, zapewniając tym samym jej wykorzystanie przez użytkowników końcowych;
• EOSC Sustainability – opracowanie zestawu zaleceń dotyczących wdrożenia operacyjnej, skalowalnej i zrównoważonej federacji EOSC po roku 2020.

Wyniki prac grup roboczych z udziałem polskich ekspertów zostały oficjalnie opublikowane w marcu 2021 r.

Jedną z podstawowych zasad  EOSC rekomendowanych przez Komisję Europejską w stosunku do danych badawczych jest tworzenie przez badaczy i naukowców tzw. Planów zarządzania danymi (Data Management Plan) opartych o reguły FAIR. Plan ten powinien powstać na etapie przygotowania projektu badawczego. Celem planu jest m.in. odpowiedź na pytania:

• czy (i ewentualnie jakie) dane badawcze będą efektem projektu naukowego,
• czy wyniki naukowe, w tym dane badawcze, będą otwarte i udostępniane na wolnych licencjach,
• kto będzie właścicielem tych danych, kto będzie nimi zarządzał i w jaki sposób zapewni ich trwałość, integralność i bezpieczeństwo.

W marcu 2021 r. Komisja Europejska opublikowała Strategiczny Program Badań i Innowacji (SRIA) dla EOSC. Dokument SRIA opiera się na wieloletnich doświadczeniach z podejmowanych działań w ramach projektów europejskich na rzecz EOSC, wynikach prac grup roboczych, analizach zarządu EOSC oraz wynikach otwartych konsultacji wielu technicznych dokumentów i raportów związanych z otwartym dostępem do danych i paradygmatem otwartej nauki. Wyniki przedstawionych analiz, kluczowe założenia oraz rekomendacje składają się na plan działania na rzecz wdrożenia i realizacji założeń EOSC, który będzie wspierać Komisję Europejską w opracowywaniu kolejnego programu prac Horyzontu Europa.

Dokument SRIA składa się z wielu sekcji, z których szczególnie istotna dotyczy zasad przewodnich (Guiding Principles) oraz obejmuje główne zalecenia dla EOSC w perspektywie najbliższych lat, w tym:

• Wielostronność i wielopodmiotowość;
• Otwartość zgodnie z zasadą „Nauka tak otwarta, jak to możliwe, tak zamknięta, jak to konieczne”;
• Zasady przewodnie FAIR;
• Wytyczne dla federacji infrastruktur informatycznych wspierających EOSC;
• Kluczowe usługi dla wsparcia tworzenia środowisk w modelu otwartej nauk.

Więcej informacji na stronie partnerstwa EOSC.

Osoba do kontaktu:

Aneta Pazik-Aybar
Narodowe Centrum Nauki
Aneta.Pazik-Aybar@ncn.gov.pl