Twoja przeglądarka nie obsługuje skryptów JavaScript - działanie strony jest mocno ograniczone.

Horyzont Europa – nowy program ramowy badań i innowacji UE

  • Opublikowano: 4 lutego 2021
  • Autor: redakcja

Horyzont Europa (2021-2027) to ambitny program w zakresie badań naukowych i innowacji, który zastąpi program Horyzont 2020. Jego budżet wynosi ok. 95,5 mld euro. 2 lutego 2021 r. Komisja Europejska wraz z prezydencją portugalską dokonały symbolicznego otwarcia nowego programu.

Na kwotę tę składa się m.in. 5,4 mld euro (w cenach bieżących) z instrumentu NextGenerationEU, przeznaczone na przyspieszenie odbudowy Unii i poprawienie jej odporności na przyszłe kryzysy, a także dodatkowe 4,5 mld euro (w cenach bieżących). Stanowi to wzrost o 30 proc. w stosunku do kończącego się programu Horyzont 2020 (porównanie programu HEU z programem H2020 dla UE-27, w cenach stałych) i sprawia, że Horyzont Europa będzie najbardziej ambitnym programem w zakresie badań naukowych i innowacji w historii UE.

Program Horyzont Europa będzie promować doskonałość i zapewniać cenne wsparcie najlepszym naukowcom i innowatorom, stymulując tym samym przemiany systemowe konieczne do zapewnienia, by Europa była ekologiczna, zdrowa i odporna. Będzie stymulować doskonałość naukową za pośrednictwem Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (European Research Council – ERC), tak by umożliwić wybitnym naukowcom poszerzanie granic nauki i wiedzy, co pomoże sprostać wyzwaniom gospodarczym i społecznym, przed którymi stoi Europa. Stypendia i wymiany w ramach Działań Marii Skłodowskiej-Curie (MSCA) pomogą najbardziej utalentowanym młodym naukowcom poszerzać wiedzę i umiejętności, a Europa skorzysta z doradztwa naukowego, wsparcia technicznego i specjalnych badań prowadzonych przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC), służbę naukową Komisji Europejskiej.

Klastry, czyli wyzwania globalne

Horyzont Europa będzie również wspierać badania oparte na współpracy w zakresie wyzwań społecznych, przed którymi stoi Europa, oraz wzmacniać potencjał technologiczny i przemysłowy poprzez tematyczne grupy polityk (klastry) dotyczące pełnego spektrum globalnych wyzwań. Na przykład za sprawą klastrów „Klimat, energetyka i mobilność” oraz „Technologie cyfrowe, przemysł i przestrzeń kosmiczna” zwiększona zostanie skala badań i innowacji w dziedzinach związanych z klimatem, a przedsiębiorstwa europejskie otrzymają dostęp do potrzebnych im technologii i danych. W tym drugim przypadku nacisk zostanie położony na badania kwantowe, co poprawi pozycję Europy jako lidera w dziedzinie nauki i zwiększy doskonałość w dziedzinie technologii kwantowych.

Klaster „Kultura, kreatywność i społeczeństwo integracyjne” została wzmocniona w celu zagwarantowania większego wsparcia dla badań naukowych i innowacji w sektorach kultury i kreatywnym poprzez tworzenie przestrzeni współpracy w zakresie dziedzictwa kulturowego oraz sztuki i nauk humanistycznych. Klaster „Zdrowie” pozwoli zająć się takimi wyzwaniami jak pandemia koronawirusa, rozszerzenie badań klinicznych, innowacyjne środki ochronne, wirusologia, szczepionki, leczenie i diagnostyka oraz przekładanie wyników badań na środki polityki zdrowia publicznego.

Misje UE

Misje UE skupią się na ambitnych, określonych w czasie i osiągalnych celach służących osiągnięciu wspólnych europejskich korzyści. Mają one zapobiec do 2030 r. trzem milionom zgonów w wyniku chorób nowotworowych, a także zapewnić 100 miast neutralnych dla klimatu, zdrowe oceany, morza i wody wewnętrzne, zdrowe gleby, zdrową żywność i odporność regionów na zmianę klimatu. Obejmując swoim zakresem kluczowe obszary, takie jak energia, transport, bioróżnorodność, zdrowie, żywność oraz obieg zamknięty, usprawnione partnerstwa europejskie będą zachęcać do szerokiego udziału partnerów z sektorów publicznego i prywatnego.

Rozwój potencjału badawczego

Ponieważ wiedza nie ma granic terytorialnych, program Horyzont Europa będzie również zachęcał do większego uczestnictwa, zmniejszał lukę w zakresie badań naukowych i innowacji oraz wzmacniał europejską przestrzeń badawczą (European Research Area – ERA). Za pomocą szerokiego wachlarza środków będzie wspierał kraje osiągające gorsze wyniki w zakresie badań naukowych i innowacji, a także stymulował tworzenie centrów doskonałości, poprawę ich możliwości i nawiązywanie powiązań opartych na współpracy. Na cel ten zostanie przeznaczone 3,3 proc. budżetu programu, co stanowi znaczny wzrost w porównaniu z programem Horyzont 2020.

Obraz przedstawia strukturę programu Horyzont Europa i jego trzy filary: doskonała nauka, globalne wyzwania i innowacyjna Europa.

Ponadto Horyzont Europa wprowadzi nowe inicjatywy, takie jak Europejska Rada ds. Innowacji (European Innovation Council – EIC) i misje UE. Europejska Rada ds. Innowacji, która funkcjonuje już w fazie pilotażowej, otrzyma w budżecie ponad 10 mld euro na wsparcie dla powstających i przełomowych innowacji w rozpoczynających działalność oraz małych i średnich przedsiębiorstwach, a także w spółkach o średniej kapitalizacji. Działalność ta będzie uzupełnieniem prac Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT). Ponadto dzięki nawiązywaniu kontaktów z regionalnymi i krajowymi innowatorami zostaną wzmocnione europejskie ekosystemy innowacji. Z kolei misje UE skupiają się na kwestiach, które mają wpływ na nasze codzienne życie – od walki z rakiem po przystosowanie się do zmian klimatu, mieszkanie w bardziej ekologicznych miastach, ochronę wód i oceanów, czy też zapewnienie zdrowych gleb z myślą o zdrowej żywności, zdrowiu ludzi, o przyrodzie i klimacie.

Współpraca i synergia

Jednym z ważnych założeń programu Horyzont Europa jest ścisła współpraca z innymi programami i politykami UE, takimi jak InvestEU, Erasmus+, polityka spójności UE, Cyfrowa  Europa (Digital Europe), europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, instrument Łącząc Europę (Connecting Europe Facility – CEF) oraz Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Ma to na celu wspieranie szybszego upowszechniania informacji na szczeblu krajowym i regionalnym oraz wykorzystanie wyników badań naukowych i innowacji, a także poprawę skuteczności samego programu.

Po raz pierwszy w historii programu ramowego regiony mogą dobrowolnie przekierować część swoich funduszy regionalnych do programu Horyzont Europa w celu wykorzystania ich na potrzeby działań w zakresie badań naukowych i innowacji na ich terenie. By jeszcze bardziej ułatwić udzielanie wsparcia, Komisja zaproponowała również wyłączenie prowadzonych przez MŚP projektów, które otrzymają „pieczęć doskonałości” (Seal of Excellence) w ramach programu Horyzont Europa, z obowiązku uprzedniego zgłoszenia w kontekście otrzymywania pomocy państwa. Jest to możliwe dzięki gwarancjom zawartym w programach UE zarządzanych centralnie przez Komisję.

Kontekst

W Europie mieszka zaledwie 7 proc. ludności świata, odpowiada ona jednak za 20 proc. światowych inwestycji w badania naukowe i rozwój, wydaje jedną trzecią wszystkich publikacji naukowych wysokiej klasy oraz zajmuje dominującą pozycję na świecie w takich sektorach przemysłu, jak farmaceutyka, chemikalia, inżynieria mechaniczna i moda. Badania naukowe i innowacje mają zasadnicze znaczenie dla walki z pandemią koronawirusa. W ramach programu Horyzont 2020 przeznaczono 1 mld euro na rzecz wspólnego rozwoju i powszechnego stosowania diagnostyki, leczenia i szczepionek. Program Horyzont Europa będzie w dużym stopniu kontynuacją programu Horyzont 2020, obecnego programu UE w zakresie badań naukowych i innowacji na lata 2014–2020. Zachowano takie elementy, jak: trzy filary, doskonałość jako centralny aspekt badań i utrzymanie sprawdzonych zasad i procedur dotyczących finansowania w ramach programu Horyzont 2020. Został jednak udoskonalony, aby zmaksymalizować jego oddziaływanie, znaczenie dla społeczeństwa i potencjał w zakresie przełomowych innowacji.

10 listopada 2020 r. Parlament Europejski, państwa członkowskie UE zebrane w Radzie oraz Komisja osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie następnego długoterminowego budżetu UE oraz instrumentu NextGenerationEU. Kolejnym krokiem jest pilne przyjęcie pakietu Wieloletnich Ram Finansowych przez Radę i Parlament Europejski oraz ratyfikacja decyzji w sprawie zasobów własnych.

Długoterminowy budżet UE, po jego przyjęciu, w połączeniu z inicjatywą NextGenerationEU – która jest instrumentem tymczasowym służącym stymulowaniu odbudowy Europy – będą stanowić największy w historii pakiet środków stymulacyjnych, jaki kiedykolwiek finansowano z budżetu UE. Wynosząca łącznie kwota 1,8 bln euro (w cenach z 2018 r.) posłuży odbudowie Europy po pandemii COVID-19. Będzie to Europa bardziej ekologiczna, cyfrowa i odporna.

Korzystanie ze strony oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie, niektóre mogą być już zapisane w przeglądarce. Więcej informacji można znaleźć na stronie: polityka prywatności.